Η νέα ενεργειακή ετικέτα και οι Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις
Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις (ΠΔΣ) [1]
Οι πράσινες δημόσιες συμβάσεις αποτελούν σημαντικό εργαλείο για την επίτευξη στόχων περιβαλλοντικής πολιτικής, οι οποίοι σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, τη χρήση των πόρων και τη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή – ιδίως δεδομένης της σημασίας των δαπανών του δημόσιου τομέα για αγαθά και υπηρεσίες στην Ευρώπη. Οι ΠΔΣ ορίζονται στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Οι δημόσιες συμβάσεις στην υπηρεσία του περιβάλλοντος» ως η «διαδικασία με την οποία οι δημόσιες αρχές επιδιώκουν να συνάψουν συμβάσεις για αγαθά, υπηρεσίες και έργα με μικρότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις καθ᾽ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, σε σύγκριση με αγαθά, υπηρεσίες και έργα που επιτελούν την ίδια πρωταρχική λειτουργία τα οποία θα αποτελούσαν το αντικείμενο της σύμβασης υπό άλλες συνθήκες».
Οι δημόσιες δαπάνες για έργα, αγαθά και υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 14 % του ΑΕΠ της ΕΕ, ήτοι περίπου 1,8 τρισ. ευρώ ετησίως. Χρησιμοποιώντας την αγοραστική τους δύναμη για να προμηθευτούν αγαθά, υπηρεσίες και έργα με μειωμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι δημόσιες αρχές μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην επίτευξη των τοπικών, περιφερειακών, εθνικών και διεθνών στόχων βιωσιμότητας. Οι ΠΔΣ μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό παράγοντα προώθησης της καινοτομίας, παρέχοντας στη βιομηχανία πραγματικά κίνητρα για την ανάπτυξη πράσινων προϊόντων και υπηρεσιών.
Οι ΠΔΣ μπορούν να χρησιμοποιούνται τόσο για συμβάσεις που υπερβαίνουν όσο και για συμβάσεις που δεν υπερβαίνουν το κατώτατο όριο εφαρμογής των οδηγιών για τις δημόσιες συμβάσεις. Οι οδηγίες του 2014 για τις δημόσιες συμβάσεις παρέχουν τη δυνατότητα στις δημόσιες αρχές να λαμβάνουν υπόψη περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η δυνατότητα αυτή παρέχεται πριν από τη διαδικασία ανάθεσης, στο πλαίσιο της διαδικασίας ανάθεσης της σύμβασης, καθώς και κατά την εκτέλεση της σύμβασης. Στόχος των κανόνων περί αποκλεισμού και επιλογής είναι να διασφαλίζεται ελάχιστο επίπεδο συμμόρφωσης των αναδόχων και των υπεργολάβων με την περιβαλλοντική νομοθεσία. Διατίθενται τεχνικές όπως η κοστολόγηση του κύκλου ζωής, ο προσδιορισμός βιώσιμων διαδικασιών παραγωγής και η χρήση περιβαλλοντικών κριτηρίων ανάθεσης, οι οποίες συνδράμουν τις αναθέτουσες αρχές στον εντοπισμό των περιβαλλοντικά προτιμότερων προσφορών.
Ελλάδα και Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις
Η πρώτη αναφορά της ελληνικής νομοθεσίας στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την προώθηση των Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων έγινε το 2010, και συγκεκριμένα στο άρθρο 18 του ν. 3855/2010 «Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά την τελική χρήση, ενεργειακές υπηρεσίες και άλλες διατάξεις» (Α΄ 95), το οποίο στη συνέχεια τροποποιήθηκε με το άρθρο 24 του ν. 4342/2015 (Α΄ 143). Σχετικά με τις δράσεις για ΠΔΣ σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, πρέπει να αναφέρουμε ότι γίνονται αξιοσημείωτες δράσεις από τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης σε συνεργασία με άλλους φορείς και μέσα στο πλαίσιο συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων στον τομέα της βιώσιμης και της πράσινης ανάπτυξης, (Interreg MED, Life, Σύμφωνο των Δημάρχων, Πράσινο Ταμείο κ.λπ.). Εφαρμογές σε συγκεκριμένες κατηγορίες, όπως ο οδικός φωτισμός και η εξοικονόμηση ενέργειας, έχουν προηγηθεί και υλοποιούνται μέσω ποικίλων δράσεων σε φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, όπως η συνεργασία του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) με το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και το Πρόγραμμα Jessica. Επίσης, έχει ξεκινήσει η ενεργειακή αναβάθμιση δημοσίων κτιρίων μέσω της χρηματοδότησης του προγράμματος «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ». [2]
Η Γενική Διεύθυνση Δημοσίων Συμβάσεων του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων ως Εθνική Κεντρική Αρχή Αγορών έχει ήδη από το 2017 υιοθετήσει πράσινα κριτήρια στις τεχνικές προδιαγραφές μίας σειράς προϊόντων, για τα οποία συνήψε Συμφωνίες Πλαίσιο. Τα προϊόντα αυτά ήταν: φωτοαντιγραφικό χαρτί, Η/Υ και οθόνες, ενεργειακά αποδοτικά κλιματιστικά μηχανήματα, λαμπτήρες led εσωτερικού φωτισμού, έπιπλα, καθώς και ελαστικά επίσωτρα αυτοκινήτων, φορτηγών και λεωφορείων, συνολικής αξίας 87.250.762,68 ευρώ. Επίσης, πράσινα κριτήρια έχουν ενσωματωθεί στις Συμφωνίες Πλαίσιο που έχουν ήδη σχεδιαστεί για εξοπλισμό απεικόνισης, ιδίως για πολυμηχανήματα, εκτυπωτές και σαρωτές. Οι παραπάνω Συμφωνίες Πλαίσιο αφορούσαν στις ανάγκες κεντρικών κυβερνητικών αρχών, ήτοι Υπουργείων, Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας, τόσο στην περιοχή της Αττικής, όσο και σε πανελλήνια γεωγραφική κατανομή, με αποτέλεσμα οι αρχές αυτές να είναι ήδη ευαισθητοποιημένες στα θέματα των ΠΔΣ. [2]
Την 6η Οκτωβρίου 2020 ολοκληρώθηκε η δημόσια διαβούλευση για το «Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την προώθηση των Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων (2020 – 2023)», από το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Το εν λόγω Σχέδιο αναμένεται να δώσει σημαντική ώθηση στις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις. Μπορείτε να δείτε το σχετικό κείμενο εδώ: http://www.opengov.gr/ypoian/?p=11247
Σε σχέση με το έργο LABEL2020 και για τις κατηγορίες προϊόντων που αλλάζει η ενεργειακή ετικέτα, το σχετικό Σχέδιο περιλαμβάνει στόχο, μεταξύ άλλων, για την προμήθεια λαμπτήρων ως εξής:
- Στοιχειώδες κριτήριο: «Οι λαμπτήρες LED (αντικατάστασης για υπάρχουσες εγκαταστάσεις και για νέες και ανακαινισμένες εγκαταστάσεις) θα έχουν φωτεινή απόδοση ισοδύναμη ή μεγαλύτερη από την ελάχιστη απόδοση της ενεργειακής τάξης Α.»
Καλές Πρακτικές - Ενεργειακά αποδοτικές ηλεκτρικές συσκευές στην Αυστρία [1]
Ο Ομοσπονδιακός Οργανισμός Προμηθειών της Αυστρίας προκήρυξε διαγωνισμό για ηλεκτρονικές συσκευές ευρείας κατανάλωσης και ηλεκτρικές συσκευές, αξίας 3,75 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο σύμβασης-πλαισίου διάρκειας 24 μηνών, με δυνατότητα παράτασης για 12 μήνες. Τα κριτήρια του διαγωνισμού αναπτύχθηκαν βάσει:
- των κανονισμών της ΕΕ για τον οικολογικό σχεδιασμό και την ενεργειακή ετικέτα
- των κριτηρίων του σχεδίου δράσης της Αυστρίας για βιώσιμες δημόσιες συμβάσεις και της αυστηρότητας των οικολογικών σημάτων
- έρευνας αγοράς για τα προϊόντα.
Σε σύγκριση με τον προηγούμενο διαγωνισμό, η προμήθεια είχε ως αποτέλεσμα μείωση κατά 20% των εκπομπών ισοδυνάμου CO2, με εξοικονόμηση 124 τόνων και μείωση κατά 20% της χρησιμοποιούμενης ενέργειας.
Πόροι ΠΔΣ σε επίπεδο ΕΕ [1]
- Κριτήρια της ΕΕ για τις ΠΔΣ
Για να βοηθηθούν οι αναθέτουσες αρχές στον προσδιορισμό και στην προμήθεια φιλικότερων προς το περιβάλλον προϊόντων, υπηρεσιών και έργων, έχουν καθοριστεί περιβαλλοντικά κριτήρια προμηθειών (κατά τον χρόνο σύνταξης του παρόντος εγγράφου) για 21 ομάδες προϊόντων και υπηρεσιών, τα οποία μπορούν να ενσωματωθούν απευθείας στα τεύχη δημοπράτησης. Τα εν λόγω κριτήρια για τις ΠΔΣ αναθεωρούνται και επικαιροποιούνται τακτικά, ώστε να λαμβάνονται υπόψη τα πιο πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τα προϊόντα, οι νέες τεχνολογίες, οι εξελίξεις στην αγορά και οι αλλαγές στη νομοθεσία. Τα περισσότερα κριτήρια είναι διαθέσιμα σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ.
- Γραφείο υποστήριξης
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δημιουργήσει ένα γραφείο υποστήριξης, το οποίο θα εξασφαλίσει τη διάδοση των πληροφοριών σχετικά με τις ΠΔΣ και την παροχή απαντήσεων στα ερωτήματα των ενδιαφερομένων φορέων. Στοιχεία επικοινωνίας είναι διαθέσιμα στο δικτυακό τόπο για τις ΠΔΣ στη διεύθυνση http://ec.europa.eu/environment/gpp/helpdesk.htm
- Ενημέρωση
Ο δικτυακός τόπος για τις ΠΔΣ αποτελεί κεντρική πηγή πληροφόρησης για τις πρακτικές λεπτομέρειες της εφαρμογής των ΠΔΣ και τις σχετικές πτυχές πολιτικής. Περιλαμβάνει συνδέσμους προς μια ευρεία γκάμα πηγών πληροφοριών που σχετίζονται με περιβαλλοντικά θέματα, καθώς και πληροφορίες σχετικά με την εφαρμογή των ΠΔΣ σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. Σε αυτές περιλαμβάνονται κατάλογος προηγούμενων και εν εξελίξει σχεδίων που σχετίζονται με ΠΔΣ, ενημερωτικό δελτίο (News Alert) με τα πιο πρόσφατα νέα και τις εκδηλώσεις για τις ΠΔΣ, κατάλογος απαντήσεων σε συχνές ερωτήσεις, γλωσσάριο βασικών όρων και εννοιών, μελέτες, παραδείγματα ΠΔΣ και το παρόν εγχειρίδιο. Το υλικό αυτό είναι διαθέσιμο για μεταφόρτωση από τον δικτυακό τόπο: http://ec.europa.eu/environment/gpp